Akta

Zasób aktowy liczy obecnie 323 jednostki archiwalne i obejmuje okres od 1439 do 1945 r. Składa się z ksiąg, poszytów i teczek z materiałami luźnymi, spisanych wyłącznie na papierze, w różnych językach, przede wszystkim zaś w języku niemieckim. Przy wielu aktach zachowały się liczne i różnorodne pieczęcie, głównie opłatkowe i sygnetowe. Stan zachowania tych archiwaliów jest dużo gorszy niż analizowanych poprzednio dokumentów. Wiele z nich posiada uszkodzenia mechaniczne i biologiczne (akta są zaatakowane w poważnym stopniu przez grzyb i bakterie), a stopień ich uszkodzenia jest w wielu wypadkach poważny.

Akta zgrupowano wg następujących grup rzeczowych.:

Akta ogólne zawierają druki reguł klasztornych oraz komplet akt dotyczących zarządzania zakonem od 1937 do 1943 r. i zarządzenia władz zwierzchnich zakonnych i państwowych. Z ciekawszych można wymienić gratulacje składane zakonnicom z okazji jubileuszy, które zawierają wiersze okolicznościowe oraz kolorowe laurki z życzeniami,
a także akta dotyczące odbudowy krypty z lat 1867 ? 1883, z planami sytuacyjnymi (sygn. 182).

Akta personalne dotyczą kolejnych przeorysz, zakonnic, syndyków klasztornych, aptekarzy, oficjantów i urzędników klasztornych, także akt notarialnych pobieranych pożyczek z kasy zapomogowej.

Akta gospodarcze zawierają materiały dotyczące sprzedaży drzewa, kwity, akta hipoteczne, rachunki gospodarcze, akta finansowe. Grupa ta zawiera też materiały związane z funkcjonowaniem straży pożarnej i akta akcji węglowej.

W grupie poświęconej wojskowości zgromadzono przede wszystkim akta kontrybucji wojennych z czasów wojen: trzydziestoletniej (1618 ? 1648), II wojny północnej (1700 ? 1721), wojny siedmioletniej (1756 ? 1763) i wojen napoleońskich (1807 ? 1815). Znajdziemy tu wysokość sum kontrybucji nakładanych na klasztor i rekrutacji poddanych klasztornych do wojska.

Iudicialia klasztorne zawierają materiały do dziejów sądownictwa klasztornego. Wśród nich odnajdziemy liczne skargi poddanych klasztornych, akta policyjne, akta zastawów dóbr.

Akta archiwum i biblioteki zawierają księgi protokołów klasztornych i księgi rejestracji archiwaliów oraz nieliczne druki biblioteczne.

Akta kościoła katolickiego dotyczą kościołów: parafialnego i św. Anny oraz podległego im szkolnictwa.

Interesujące archiwalia zgromadzono w dziale ?Archiwum klasztorne?. Tu zachowana jest liczna korespondencja kierowana do i przez przeorysze oraz liczne listy do różnych adresatów. Na uwagę zasługuje tu dobrze zachowana, oprawna kronika dziejów Łużyc, spisana przez dr. Christiana Augusta Pfalz, około połowy XVIII w. Kronika obejmuje okres od zamierzchłej przeszłości do czasów Pfalza, zawiera wykazy panujących margrabiów, biskupów, oraz katalog ksień z klasztoru cysterek w Marienstern. Ciekawa jest jednostka zawierająca grafiki klasztorne Gerharda Schucka z 1936 r., plany sytuacyjne, a także kopia dyplomu doktorskiego Franciszka Hauscha z 1886, wydana przez władze uniwersytetu w Monachium

Obszerny dział poświęcony dobrom klasztornym zawiera akta dotyczące wsi: Barcinek, Ciemnice, Godzieszów, Jędrzychowice, Księginki, Nawojów Łużycki, Radogoszcz, Rudzica, Schrigiswalde i Zawidów. W tej liczbie zachowała się jednostka dotycząca wsi Klichowo w powiecie jarocińskim, leżącej na terenie Wielkopolski. Jest to odpis księgi gruntowej z 1896 r.

Akta  klasztorne zachowane w zbiorach Archiwum Państwowego we Wrocławiu

Jak wyżej wspomniałem, w czasie zawieruchy wojennej duża część zasobu archiwalnego znalazła się poza granicami klasztoru i została przejęte przez Oddział Zamiejscowy Archiwum Państwowego z siedzibą w Lubaniu, a następnie przewiezione do zasobu centrali Archiwum we Wrocławiu.

Akta te zostały opracowane w archiwum, autorką inwentarza jest M. Schylko, która akta spisała w 1960 r.

Zespół liczy 397 jednostek archiwalnych z lat 1573 ? 1916. Podzielony został na 13 grup rzeczowych:

1. Dzierżawy (słodowni, folwarków, młynów, cegielni).
2. Korespondencja (z rodziną von Hock).
3. Służebności leśne, recesy uwłaszczeniowe (prace na roli, w ogrodnictwie, leśne we wsiach klasztornych)..
4. Budownictwo (domy i obiekty gospodarcze)..
5. Sprawy finansowe (etaty klasztorne urzędników, rachunki gospodarcze, leśne, serwituty, kupno drzewa, budowa dróg,  czynsze).
6. Procesy (procesy klasztoru z władzami miasta Lubania, okoliczną szlachtą i z poddanymi)
7. Opieka społeczna (opieka  nad ludnością ubogą, chorymi).
8. Sprawy karne (policja klasztorna).
9. Rekrutacja w fundatorskich wsiach (rekrutacja podanych i kontrybucje wojenne w okresie wojen śląskich i napoleońskich).
10. Protokoły i zarządzenia państwowe (protokoły klasztorne, wsi, sądowe).
11. Rzemiosło i przemysł (rolnictwo i browarnictwo).
12. Biblioteka (katalogi biblioteczne, darowizny dla biblioteki).
13. Księgi metrykalne (urodzenia, śluby i zgony we wsi Nawojów Łużycki i z Lubania z okresu 1654 – 1918)

W ostatnim czasie do zespołu dołączono odzyskane z rozsypu akta muzyczne, należące do chóru klasztornego. Są tu zapisy nutowe kompozycji m. innymi Aubera, Belliniego, Rossiniego, Donizettiego oraz zapisy nutowe do wykonania utworów na klarnet, róg, flet, wiolę i fagot. Są one potwierdzeniem tezy P. Stefaniaka o zainteresowaniach mniszek lubańskich działalnością muzyczną.

Opracował: dr Roman Stelmach, Państwowe Archiwum we Wrocławiu.